Làng
nghề đan giỏ Suối Cát (xã Cam Hiệp Nam, huyện Cam Lâm) vừa được UBND
tỉnh Khánh Hòa công nhận là một trong những làng nghề của tỉnh.
Ghé
thăm thôn Suối Cát những ngày này, chúng tôi dễ dàng bắt gặp hình ảnh
người dân trong làng ngồi đan giỏ. Hỏi thăm về nguồn gốc của nghề,
chúng tôi được người dân giới thiệu ông Trần Đăng Sung (70 tuổi) được
xem là người có công đem nghề đến với làng. Năm 30 tuổi, ông Sung từ
Quảng Trị vào đây lập nghiệp mang theo cái nghề đan nong nia rổ rá để
mưu sinh. Năm ông 40 tuổi, vào một ngày kia có người thương buôn mang
đến một chiếc giỏ cần xé mẫu và đặt hàng ông làm giỏ để đựng cá. Ban đầu
ông tự làm, sau số lượng nhiều làm không xuể, ông chỉ lại cho người dân
trong làng để cùng làm. Dần dần nghề được truyền cho nhiều người và trở
thành nghề phụ mỗi khi nông nhàn. Nghề trải qua nhiều giai đoạn khó
khăn khi người làm không có vốn vì làm cả năm nhưng chỉ có hai mùa đắt
hàng là vào tháng giêng và tháng 7 âm lịch. Nghề đan giỏ cần xé trước
đây chỉ là nghề làm thêm mỗi khi nông nhàn thì nay đã trở thành nghề thu
nhập chính của nhiều hộ dân ở thôn Suối Cát. Hiện nay không chỉ ở Cam
Hiệp Nam mà tại các xã Cam Thành Bắc, Cam An Nam… của huyện Cam Lâm có
nhiều hộ dân làm nghề đan giỏ cần xé.
Người thợ khéo léo thực hiện các động tác đan giỏ cần xé.
Nguyên
liệu để làm giỏ là cây lồ ô, cây giang, cây mây và tre đá; sau khi mua
cây về phải chẻ, vót thành nang. Trước kia công đoạn chẻ nang đều làm
thủ công nay có máy móc hỗ trợ nên người làm đỡ cực hơn. Theo người dân
trong làng, để làm ra một chiếc giỏ cần xé thành phẩm phải qua nhiều
công đoạn và mỗi người làm một khâu như làm đáy giỏ, đan thùng giỏ,
làm đường léo, đường viền miệng, làm quai và nẹp vành.... Tùy mỗi
công đoạn và đường kính giỏ mà người làm được trả từ 1.000 – 5.000
đồng/cái. Hiện nay, giỏ cần xé tại Suối Cát có đường kính miệng từ 39 -
55 cm tùy vào yêu cầu đặt hàng của khách; thường sử dụng nhất là giỏ có
đường kính 39 - 40 cm.
Sản phẩm giỏ cần xé tại thôn Suối Cát, xã Cam Hiệp Nam, huyện Cam Lâm, tỉnh Khánh Hòa.
Nghề
đan giỏ cần xé làm quanh năm nên ngoài những người chuyên làm
nghề thì già trẻ gái trai trong làng hễ rảnh rỗi cũng có thể
làm kiếm thêm thu nhập. Ghé vào cơ sở Hòa Thủy, chúng tôi bắt
gặp hình ảnh cụ bà 79 tuổi lụi cụi làm đáy giỏ. Bà cho
biết: “Công việc không quá vất vả, mỗi ngày tôi làm được
khoảng 50 cái đáy giỏ, kiếm được 50.000 đồng, khỏe thì làm
mệt thì nghỉ”. Mỗi người thực hiện một công đoạn nên công việc
phù hợp cho cả người già, người mất sức lao động, người
khuyết tật… góp phần giải quyết việc làm cho người dân địa
phương.
Vào
những đợt cao điểm mùa cá giỏ cần xé rất hút hàng và giá tăng cao,
nhiều gia đình thu nhập khá. Người dân cho biết đầu ra khá ổn bởi
chỉ khi nào biển hết cá thì nghề này mới hết đất sống. Tuy nhiên, do
nguồn nguyên liệu phải mua hoàn toàn, chi phí cao, hàng nằm chờ
lâu nên người dân rất cần được hỗ trợ vốn để sản xuất và duy
trì nghề.
Bài và ảnh: MINH HỒNG