Hàng chục năm qua, dù có những bước thăng trầm, nhưng ngọn lửa tình yêu đối với bộ môn nghệ thuật trình diễn bài chòi luôn được nghệ nhân Trần Thị Bạch Lan (thôn Vĩnh Phú, xã Suối Tân, huyện Cam Lâm) gìn giữ, lưu truyền.
Chúng tôi tìm gặp nghệ nhân Trần Thị Bạch Lan tại nhà riêng đúng lúc bà đang cùng một số người bạn tập luyện tiết mục ca bài chòi “Nhớ mẹ” theo điệu xuân nữ.
.JPG)
Nghệ nhân bài chòi Trần Thị Bạch Lan.
Ở tuổi 60, nghệ nhân Bạch Lan được ghi nhận đã có 21 năm liên tiếp biểu diễn, thực hành nghệ thuật bài chòi dân gian. Nhưng thực tế từ năm 13 tuổi, bà đã đam mê các loại hình nghệ thuật biểu diễn dân gian nói chung và bài chòi nói riêng.
Khi lời ca vừa dứt, nghệ nhân Bạch Lan liền cho chúng tôi biết đây là tiết mục được bà viết lời mới rồi phổ theo làn điệu dân ca bài chòi. “Từ nhiều năm qua, tôi là một trong những người sáng lập và hoạt động tích cực tại Câu lạc bộ thơ Suối Mơ. Tình yêu thơ, cùng niềm đam mê bài chòi đã thôi thúc tôi mạnh dạn đưa một số bài thơ của mình vào các làn điệu bài chòi để tạo sự mới mẻ cho các tiết mục, cũng như gửi gắm được tình cảm bản thân vào đó”, nghệ nhân Bạch Lan chia sẻ.
Lần tìm trong ký ức, nghệ nhân Bạch Lan nhớ lại những lần được theo cha mẹ, người thân đi xem diễn bài chòi ở đình làng. Tình yêu với bộ môn trình diễn nghệ thuật bài chòi đã được gieo vào tâm hồn của bà bởi những đêm diễn như thế. “Hồi nhỏ, mỗi lần đi xem diễn bài chòi về, tôi đều cố gắng nhớ và tập diễn lại những gì mình được xem. Tôi còn sưu tầm các bài viết về bài chòi trên các tờ báo. Khi lớn tuổi hơn, tôi học hỏi các nghệ nhân đi trước cách hát bài chòi. Chính nhờ đó, tôi đã có thể diễn được một số trích đoạn ca kịch bài chòi”, nghệ nhân Bạch Lan cho biết.
Từ năm 2000 đến nay, nghệ nhân Bạch Lan dần hoàn thiện các kỹ năng, kỹ thuật trình diễn bài chòi. Bà cũng thường xuyên tham gia biểu diễn ở các liên hoan, hội diễn nghệ thuật các cấp và đạt được nhiều giải cao. Đặc biệt, bên cạnh việc diễn những tiết mục bài chòi cổ như: Cao Quân Bảo phá bảng chiêu phu, Thoại Khanh – Châu Tuấn, Lâm Sanh – Xuân Nương… bà còn diễn những tiết mục bài chòi mới hoặc tiết mục tự biên như: Cùng anh người lính Trường Sa, Gửi lòng con đến cùng cha, Tổ quốc và Mẹ, Tình yêu người lính và biển đảo…
- “Trước đây, Bạch Lan từng tìm đến tôi để học hỏi kinh nghiệm biểu diễn nghệ thuật bài chòi. Phải nói, Bạch Lan có niềm đam mê với bài chòi rất lớn nên không quản ngại khó khăn để tự hoàn thiện bản thân. Bạch Lan cũng muốn lan truyền tình yêu đó đến thế hệ sau, nên cũng rất tích cực truyền dạy cho lớp trẻ”, bà Nguyễn Thị Xinh (thôn Đồng Cau, xã Suối Tân, huyện Cam Lâm) cho biết.
Theo ông Lê Văn Hoa - Phó Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao, năm 2020, nghệ nhân Bạch Lan là một trong 9 nghệ nhân được UBND tỉnh đề nghị Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xét tặng danh hiệu Nghệ nhân ưu tú. Nghệ nhân Bạch Lan nắm giữ bài bản, kỹ năng, kỹ thuật ở trình độ cao và có nhiều hoạt động phổ biến, quảng bá nghệ thuật bài chòi vào cuộc sống một cách thiết thực. Điều đó thực sự là những vốn quý của tỉnh Khánh Hòa trong hành trình bảo vệ, phát huy những giá trị của di sản văn hóa phi vật thể bài chòi dân gian. Qua đó, góp phần thực hiện thành công cam kết của Khánh Hòa với UNESCO trong việc giữ gìn danh hiệu nghệ thuật bài chòi đã được công nhận.
Chia tay với nghệ nhân Trần Thị Bạch Lan và những người bạn của bà, trong chúng tôi lại văng vẳng câu ca: Gió xuân phảng phất nhành tre/Xin mời cô bác lắng nghe bài chòi…, cùng tiếng trống, tiếng phách rộn ràng. Từ đó, chúng tôi càng hiểu hơn về tình yêu đối với bộ môn nghệ thuật trình diễn dân gian này vẫn âm thầm chảy trong đời sống của người dân ở các miền quê xứ Trầm.
Bài và ảnh: ÁNH ĐÀO