Từ lâu, nghệ thuật bài chòi đã hiện diện trong đời sống của cư dân Khánh Hòa. Trước thực trạng hiện nay, việc số hóa dữ liệu nghệ thuật bài chòi là điều cần thiết nhằm lưu giữ, phổ biến, quảng bá loại hình nghệ thuật này được thuận lợi hơn.
Yêu cầu cần thiết
Bài chòi là loại hình nghệ thuật đặc sắc, món ăn tinh thần của người dân ở nhiều địa phương miền Trung. Khánh Hòa là một trong 9 tỉnh, thành phố ở khu vực Trung bộ có loại hình nghệ thuật bài chòi được UNESCO công nhận di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Người dân quê đã sáng tạo ra bộ môn nghệ thuật tổng hợp của âm nhạc, thơ ca, diễn xuất, sân khấu, hội họa, văn học… này từ chính đời sống lao động, sản xuất để đáp ứng nhu cầu vui chơi, giải trí của mình.
.jpg)
Trình diễn nghệ thuật hô hát bài chòi dân gian ở thị xã Ninh Hòa.
Theo dấu chân của lưu dân mở đất, nghệ thuật bài chòi dân gian đã đến vùng đất Khánh Hòa và liên tục tồn tại trong đời sống của người dân cho đến ngày nay. Chính vì thế, nghệ thuật bài chòi ở Khánh Hòa vừa có nét chung, nhưng cũng mang những đặc trưng riêng.
Cũng như 8 tỉnh, thành phố còn lại, việc lưu giữ, truyền dạy, phổ biến, quảng bá nghệ thuật bài chòi ở Khánh Hòa mới chỉ dừng lại ở phương pháp trực tiếp, truyền thống. Chưa có địa phương nào thực hiện việc số hóa dữ liệu bài chòi để tận dụng sức mạnh của mạng Internet. Đây là một khoảng trống cần được khỏa lấp để việc tìm hiểu, nghiên cứu, giới thiệu nghệ thuật bài chòi trong thời kỳ công nghiệp 4.0 trở nên thuận lợi hơn.
Theo ý kiến của một cán bộ làm trong ngành Du lịch tỉnh, nếu nghệ thuật bài chòi được số hóa và đưa lên không gian mạng Internet sẽ tạo điều kiện thuận lợi rất nhiều trong việc quảng bá, giới thiệu những giá trị độc đáo, nguồn gốc của bài chòi đến du khách. Và những thông tin về nghệ thuật bài chòi đưa đến cho du khách cũng toàn diện, chính xác hơn.
Nhạc sĩ Hình Phước Liên cho rằng, hiện số người biết hô hát bài chòi nhiều, nhưng số lượng các nghệ nhân dân gian nắm giữ, trình diễn nghệ thuật bài chòi đúng bài bản, cách thức thì còn rất ít và đều lớn tuổi. Vậy nên, chúng ta cần ghi âm, thu hình giọng hát, cách trình diễn của những người này và phổ biến rộng rãi để nhiều người biết, học theo cách hát, cách diễn của những nghệ nhân đó. Làm được vậy, chúng ta sẽ góp phần hình thành nên thế hệ những người biết hô hát bài chòi theo chuẩn mực nhất định.
.jpg)
Giới thiệu nghệ thuật hô
hát bài chòi đến học sinh TP. Nha Trang.
Xây dựng kho dữ liệu số
Có thể thấy, việc nghiên cứu tổng hợp tư liệu, lập hồ sơ khoa học, xây dựng phần mềm số hóa nghệ thuật bài chòi đang là một yêu cầu cần thiết. Điều đó sẽ giúp cho việc lưu trữ, trưng bày, giới thiệu nghệ thuật bài chòi trong các thư viện, bảo tàng, trung tâm văn hóa, trường học… được thuận lợi hơn. Tháng 4-2020, UBND tỉnh đã phê duyệt đề án Bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể nghệ thuật bài chòi Khánh Hòa. Trong đó, có nêu rõ nhiệm vụ nghiên cứu hoàn thiện và số hóa cơ sở dữ liệu về tư liệu, hiện vật, kịch bản lớp hô, tuồng tích, nhạc cụ, trang phục, các công trình nghiên cứu, nghệ nhân, câu lạc bộ diễn xướng bài chòi nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả trong bảo tồn và phát huy giá trị nghệ thuật bài chòi.
Theo ông Lê Văn Hoa – Phó Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao, Đề án Ứng dụng công nghệ thông tin để quản lý cơ sở dữ liệu nghệ thuật bài chòi ở Khánh Hòa đã được Hội đồng Khoa học và Công nghệ tỉnh giao cho Sở thực hiện. Trong khoảng thời gian 2 năm, những người thực hiện đề án sẽ nghiên cứu tổng hợp cơ sở lý luận, thực tiễn nghệ thuật diễn xướng bài chòi và số hóa cơ sở dữ liệu; lập hồ sơ khoa học các tư liệu và sưu tầm nguồn tư liệu; phân tích thiết kế hệ thống phần mềm quản lý cơ sở dữ liệu bài chòi dân gian…
Với đề án này, kỳ vọng của những nhóm tác giả sẽ làm rõ các loại hình trình diễn bài chòi trong đời sống cộng đồng dân cư ở Khánh Hòa. Trên cơ sở tìm hiểu thực tế sẽ lập hồ sơ khoa học, sưu tầm các tư liệu, hiện vật, kịch bản lớp hô, tuồng tích, hiện vật, trang phục, nghệ nhân, nhóm diễn xướng bài chòi. Từ đó, xây dựng phần mềm quản lý dữ liệu, thực hiện số hóa dữ liệu để đưa lên mạng Internet với những giải pháp nâng cao chất lượng, hiệu quả trong bảo tồn, phát huy giá trị nghệ thuật bài chòi dân gian. “Với đề án này, chúng ta sẽ xây dựng được một kho cơ sở dữ liệu có tính khoa học, trực quan, dễ dàng sử dụng, quản lý cho nghệ thuật bài chòi. Phần mềm quản lý cơ sở dữ liệu nghệ thuật bài chòi với các tính năng hoạt động ổn định, hữu ích cho người dùng, người quản lý sẽ góp phần quan trọng cho việc bảo tồn, phát huy giá trị nghệ thuật bài chòi trong thời kỳ công nghệ số”, ông Lê Văn Hoa cho biết.
Bài và ảnh: Khánh Hòa (Trường Chính trị tỉnh Khánh Hòa)